Utwór opowiada o Piotrze Cedzynie - młodym człowieku, który został chemikiem dzięki ojcu, przesyłającemu pieniądze na jego kształcenie. Pieniądze owe zdobywał przez obcinanie pensji robotnikom w kamieniołomie, którego był nadzorcą. Piotr, jako człowiek szlachetny, decyduje się wyjechać do Anglii, by odpracować dług. Ważniejszy jednak niż fabuła utworu jest obraz ojca - starego Cedzyny. Jest to zdeklasowany szlachcic, który w nowo powstającym społeczeństwie kapitalistycznym znosi upokorzenia i usiłuje wywalczyć sobie miejsce na świecie, stając się drobnym wyzyskiwaczem pracujących robotników. Jedynym jego celem i sensem życia jest "Piotruś", jego ukochany syn. Decyzja, którą ten syn podejmuje, jest dla niego niezrozumiała i sprawia mu ogromny ból. Ból ten przesłania mu rzeczywistość i powoduje, że nie zdaje on sobie sprawy z krzywd, jakie sam wyrządził. Z noweli Żeromskiego wieje pesymizmem, ukazuje ona tragedię ojca i syna oraz ich cierpienie, ukazuje, jak trudno jest niekiedy być wiernym zasadzie uczciwości.
